Thăm đình cổ Hùng Lô, biểu tượng của tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng
Nằm tại ngôi làng cổ Hùng Lô với niên đại hơn 300 năm tuổi, đình Hùng Lô từ lâu đã đi vào tâm thức của người dân Việt Nam với những phong tục, tập quán gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.
Theo truyền thuyết, xưa kia Vua Hùng cùng công chúa và các quần thần đi du ngoạn, săn bắn. Đến vùng đất Hùng Lô, thấy cảnh đẹp, đất đai màu mỡ, cây cối xanh tốt nên dừng nghỉ chân. Khi Vua Hùng đến, các bô lão và thần dân ra nghênh đón. Từ những đời sau, người dân lập miếu thờ Vua Hùng để tỏ lòng biết ơn.
Đình cổ Hùng Lô là quần thể di tích lịch sử văn hóa được xây trên dải đất rộng, gồm nhiều hạng mục công trình như: tòa Đại đình, Phương đình, Lầu chuông, Lầu trống, Nhà tiền tế... Tất cả đều được xây dựng bằng những loại gỗ quý hiếm như đinh, lim, sến, táu... Tòa Đại đình được cấu trúc theo kiến trúc truyền thống ba gian, hai chái; cả ba gian đều có bàn thờ. Các gian tiền tế được xây theo cấu trúc năm gian, hai chái. Hai bên đình là nhà thờ Phật và bệ thờ Thần Nông. Khu sân đình được bài trí thoáng rộng với hòn non bộ, cây si, cây đa rủ bóng.
Cấu trúc thiết kế cổ điển nhưng tinh xảo của các nghệ nhân người Việt cổ. Nét cổ kính và dấu mốc thời gian của ngôi đình được thể hiện qua rêu phong trên mái ngói, trên cổng đình và văn hoa, kiến trúc của ngôi đình.
Theo các tư liệu lịch sử và thống kê của các nhà nghiên cứu, trong số 1.417 địa điểm có di tích thờ cúng các Vua Hùng và các nhân vật liên quan đến thời đại Hùng Vương trên toàn quốc thì đình Hùng Lô là một di tích tiêu biểu, là biểu tượng thiêng liêng cho tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trên vùng Đất Tổ.
Lễ hội đình Hùng Lô được tổ chức từ ngày mùng 9 đến ngày 13-3 âm lịch hằng năm. Vào dịp này, người dân làng cổ Hùng Lô đều tổ chức rước kiệu, dâng lễ vật về Đền Hùng. Lễ vật dâng Vua Hùng gồm ván xôi gà, hoa quả, bánh nếp - là những sản vật nông nghiệp được làm từ chính bàn tay của cư dân trong vùng.
Đình Hùng lLô từ bao đời nay gắn với đời sống văn hóa tâm linh của cư dân địa phương một cách sâu sắc. Đây là không gian gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, là nơi tổ chức các hoạt động văn hóa tâm linh như lễ hội, hát Xoan.
Những đường cong nóc mái được gắn những tác phẩm đồ gốm quý được giữ gìn nguyên vẹn từ ngày khởi tạo, được gắn những tác phẩm đồ gốm quý được giữ gìn nguyên vẹn từ ngày khởi tạo. Trên nóc đình đắp Lưỡng long chầu nguyệt.
Tháng 1-2021, UBND xã Hùng Lô xây dựng hồ sơ khoa học đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Lễ hội truyền thống Đình Hùng Lô; ngày 12-01-2022, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký quyết định số 70 công nhận Lễ hội truyền thống Đình Hùng Lô, xã Hùng Lô vào danh mục xếp hạng di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Tuy nhiên một số hạng mục của đình hiện đang bị xuống cấp nghiêm trọng. Một số kèo gỗ đã phải gia cố bằng khung thép.
Trong khuôn khổ các hoạt động dịp Giỗ Tổ Hùng Vương năm 2022, xã Hùng Lô (TP Việt Trì, tình Phú Thọ) đón nhận Quyết định về việc đưa "Lễ hội Đình Hùng Lô" vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Dịp này, UBND tỉnh Phú Thọ cũng ban hành quyết định công nhận Điểm du lịch văn hóa cộng đồng Hùng Lô. Theo bà Nguyễn Thu Hiền – Phó Chủ tịch UBND thành phố Việt Trì, việc tu bổ, tôn tạo, khôi phục các di tích lịch sử, các lễ hội trong đó có lễ hội đình Hùng Lô không chỉ đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của Nhân dân mà còn có ý nghĩa đặc biệt trong công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần phục vụ cho phát triển du lịch TP Việt Trì.
Khánh Huy