Thị trấn Ascoli Piceno – Viên ngọc cổ đại phát sáng của Italy
Thị trấn Ascoli thật sự là một "viên ngọc nhỏ" phát sáng rực rỡ giữa Italy. Vào ban ngày, các tòa nhà và thậm chí cả những viên đá lát đường đều tỏa sáng lấp lánh dưới ánh sáng mặt trời.
Vào ban đêm, mọi thứ thậm chí còn lộng lẫy hơn dưới ánh trăng, trên những ngọn tháp, mái hiên và đèn đường, một sự phản chiếu hoàn hảo khiến nơi đây trông giống như một ảo ảnh không có thực.
Tất cả vẻ đẹp này đều bắt nguồn từ một loại đá địa phương của thị trấn Ascoli - đá Travertine, một loại đá quý tương tự như đá cẩm thạch, trắng lấp lánh dưới ánh nắng mặt trời, ửng hồng khi hoàng hôn và phát sáng rực rỡ dưới ánh đèn đường buổi tối.
Một La Mã cổ đại thu nhỏ
Thị trấn Ascoli được xây dựng từ các tòa nhà La Mã cổ đại, đó là lý do tại sao các nhà thờ tại đây được xây dựng trên nền di tích của các ngôi đền La Mã, pha trộn giữa các cung điện thời Trung cổ và lối kiến trúc Phục hưng.
Lella Palumbi, một hướng dẫn viên du lịch ở Ascoli cho biết, người La Mã không phải là những cư dân đầu tiên định cư ở thị trấn này.
Nơi đây ban đầu thuộc về Piceni - một bộ tộc cổ đại có lãnh thổ trải dài trên phần lớn vùng Marche hiện đại, từ thành phố Pesaro ở phía bắc Italy đến thành phố Chieti. Họ đã thành lập thành phố một thế kỷ trước khi thủ đô Rome ra đời.
Theo Palumbi, tộc người Piceni là những chiến binh vĩ đại và người La Mã đã nhanh chóng tìm cách trở thành đồng minh. Nhưng những yêu cầu của Piceni về quyền công dân đã châm ngòi cho một cuộc chiến kéo dài hàng năm trời, đỉnh điểm khi người La Mã chiếm lấy Ascoli, san bằng thị trấn và quyết định xây dựng lại từ đầu.
Palumbi nói: “Đó là thời điểm đá travertine Ascoli ra đời”.
Là một dạng đá vôi trầm tích, travertine được hình thành khi các suối nước nóng lắng đọng các khoáng chất canxi cacbonat. Loại đá này có độ đàn hồi khá tốt nhờ các sinh vật bám ở bên ngoài như tảo, rêu và vi khuẩn.
Người La Mã đã sử dụng loại đá từ mỏ Tivoli để xây dựng các tòa nhà và di tích quan trọng nhất của họ ở thủ đô Rome, họ thậm chí từng gọi đá travertine là "lapis tiburtinus" hoặc "đá từ Tivoli".
Sau khi chinh phục được thị trấn Ascoli, người La Mã nhận thấy có những mỏ đá tương tự cách đó vài dặm, phía ngoài con đường Via Salaria cổ đại.
Họ đã sử dụng những viên đá đó để xây dựng nên một thành phố mới lấp lánh, chứng tỏ sức mạnh của mình trước những kẻ thù hung hãn nhất. Palumbi nói, nơi đây được ví như một "Rome thu nhỏ".
2.000 năm phát triển
Thị trấn Ascoli của đế chế La Mã đã tồn tại và phát triển một cách rực rỡ, nhưng trong thời kỳ Trung cổ, các cư dân đã quyết định xây dựng lại. Thay vì sử dụng loại đá mới, họ đã nâng cấp các tòa nhà với đá travertine từ 1.000 năm trước để xây dựng một thành phố hiện đại.
“Mọi thứ đều được tái chế - chúng tôi đã tách rời các di tích La Mã để xây dựng thành phố thời Trung cổ”, Palumbi nói.
“Những người La Mã cổ đại luôn cố gắng tiết kiệm thời gian và năng lượng, chính vì vậy thay vì lên núi để khai thác đá travertine, họ sẽ dùng những gì đã có ở đó - thị trấn này về cơ bản là một mỏ đá”.
Trải qua nhiều lần "nâng cấp" hơn trong thời kỳ Phục hưng, nhưng Ascoli vẫn chỉ sử dụng đá travertine, điều này đã khiến thị trấn này trở thành một di sản kiến trúc chưa bao giờ thay đổi.
“Ascoli là thành phố duy nhất trên thế giới được làm hoàn toàn từ đá travertine”, Stefano Papetti, giám đốc của 5 bảo tàng trong thị trấn với vai trò là nhà tư vấn khoa học của Ascoli cho biết.
“Ascoli khác với các thành phố nghệ thuật khác của Italy - nơi chủ yếu được xây bằng gạch và sau đó được "khoác một lớp áo bằng đá travertine" hoặc đá cẩm thạch. Ở đây, cho dù là thời kỳ La Mã, Trung cổ, Phục hưng hay sau này, tất cả kiến trúc đều được làm bằng các khối rắn của đá travertine từ những ngọn núi xung quanh thị trấn Ascoli”.
Thị trấn của nghệ thuật
Phòng trưng bày nghệ thuật Pinacoteca Civica của Ascoli có các tác phẩm của Titian, Guido Reni và Carlo Crivelli - một họa sĩ người Venice thế kỷ 15 từng làm việc ở vùng Marche và đã qua đời tại đây.
Thị trấn này thậm chí còn nổi tiếng với "Olive ascolane" - một món ăn với những trái ô liu lớn, mọng nước, được nhồi thịt và chiên giòn. Tuy nhiên, rất ít thứ có thể cạnh tranh được với các tòa nhà travertine của Ascoli Piceno.
Piazza Arringo, quảng trường nhà thờ, được bao quanh bởi các tòa nhà thời kỳ Phục hưng trang nghiêm - bao gồm cả tòa thị chính từ thế kỷ 12, nơi đặt phòng trưng bày nghệ thuật.
Bên cạnh đó, Piazza del Popolo, một quảng trường chính khác, được bao quanh bởi các tòa nhà thời kỳ Phục hưng, đã đại tu vào đầu những năm 1500.
Được lát hoàn toàn bằng đá travertine, đây là những quảng trường phát sáng vào ban đêm, khi những ngọn đèn đường được đặt một cách nghệ thuật khiến chúng trông giống như những chiếc cổng chào đang tan vào lòng đất, một ảo ảnh lung linh.
Theo cư dân ở Ascoli: “Đá travertine có thể thay đổi màu sắc tùy thuộc vào ánh sáng mặt trời và thời tiết. Ví dụ, chúng có thể ửng hồng dưới ánh nắng mặt trời, và khi thời tiết xấu, chúng sẽ chuyển sang màu xám”.
Những tảng đá bảo vệ thành phố
Đá travertine khi lần đầu tiên được chiết xuất sẽ tương đối mềm, điều này cho phép con người có thể điêu khắc lên chúng. Đây là một trong những lý do khiến các tòa nhà của Ascoli có cổng và mặt tiền được chạm khắc tỉ mỉ, nhiều ngôi nhà thời kỳ Phục hưng thậm chí còn khắc châm ngôn trên các ô cửa.
Qua thời gian cùng quá trình oxy hóa, loại đá này sẽ cứng lại thành những tảng đá có khả năng chống chịu đến mức, các tòa nhà của thị trấn Ascoli đã sống sót sau vô số trận động đất trong nhiều thế kỷ.
Nơi đây đã không bị trận động đất lớn vào năm 1703 phá hủy, và cũng không bị ảnh hưởng nặng nề bởi trận động đất năm 2016 đã san bằng thị trấn Amatrice gần đó.
Palumbi tin rằng, người La Mã cổ đại đã biết về những trận động đất và xây dựng Ascoli để chống lại chúng. Trong nhiều thế kỷ, các mỏ đá hành trình của Ascoli - được tìm thấy ở ba khu vực xung quanh thành phố - đã trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế của thị trấn.
Các kiến trúc sư trong thời kỳ Trung cổ và Phục hưng đã sử dụng các mỏ đá La Mã trên con đường Via Salaria. Nhưng vào thế kỷ 20, nhiều mỏ đá đã mở ra trên các ngọn đồi xung quanh thành phố - đặc biệt là trên Colle San Marco. Tuy nhiên, một vài mỏ đá đã đóng cửa vào cuối những năm 1980, một phần do cuộc khủng hoảng kinh tế, một phần do luật bảo vệ môi trường.
“Tôi đã lớn lên cùng những viên đá”, Giuliano Giuliani, một thợ điêu khắc đá ở thị trấn Ascoli nói. “Tôi sống trong một ngôi nhà làm bằng đá travertine và đi bộ trên những con đường đá travertine mỗi ngày”.
“Đối với tôi, travertine là những tảng đá đẹp nhất, chúng có sự phân tầng, có lịch sử của chính nó, có những câu chuyện theo thời gian, từ những con suối làm lắng đọng đá, đến những sinh vật đã từng bám trụ và để lại hóa thạch. Đó là một câu chuyện của hàng nghìn năm”.
Thị trấn Ascoli Piceno sẽ ra sao nếu không có đá travertine? “Nơi đây sẽ chẳng còn gì”, Giuliano khẳng định. “Đá travertine có nghĩa là tất cả”.
